LOKALNI IZBORI U BEOGRADU I NIŠU 2024.
(NE)DOSTIŽNOST IZBORNE PRAVDE PRED VIŠIM SUDOVIMA
DOI:
https://doi.org/10.25234/pv/33932Ključne riječi:
lokalni izbori 2024. godine, lokalni izbori, sudska zaštita izbornog prava, izborna pravda, Republika SrbijaSažetak
Valjani mehanizmi izborne pravde predstavljaju konačno jamstvo slobodnih i poštenih izbora. Dosadašnja iskustva u rješavanju izbornih sporova u Srbiji ne govore u prilog postizanja izborne pravde. Lokalni izbori održani u Republici Srbiji 2024. godine zavređuju posebnu pozornost jer su u pojedinim gradovima Srbije prvi put od 2011. godine sudovi opće nadležnosti, sukladno zakonskim intervencijama, počeli postupati u izbornim sporovima. Težište ovog rada je na lokalnim izborima, imajući u vidu njihovu posebnu važnost za birače, kao razini vlasti koja je najbliža građanima. Polazeći od stajališta da se međunarodni standardi sudske zaštite izbornog prava trebaju primijeniti i na lokalne izbore, autori pokušavaju odgovoriti jesu li i u kojoj mjeri zakonodavni zahvati koji se tiču izbornog prava provedeni u Srbiji tijekom 2022. i 2024. godine u skladu s međunarodnim standardima, kao i u kojoj su mjeri ti standardi poštovani u praksi. U radu se koristi normativna, komparativna i empirijska metoda. Normativnom i komparativnom metodom kratko se predstavljaju relevantni međunarodni standardi, a izmjene normativnog okvira u Srbiji analiziraju se sa stanovišta usklađenosti s ovim standardima. Empirijskim istraživanjem analizira se broj i struktura sudskih odluka kako bi se utvrdilo u kojoj su mjeri sudovi pružili zaštitu izbornog prava. Kroz analizu sadržaja sudske prakse utvrđuje se postupanje s obzirom na međunarodne standarde. Analiza zaštite izbornog prava ograničena je na lokalne izbore u Beogradu i Nišu jer je u oba slučaja riječ o održavanju izbora u velikim gradovima u kojima su izborni rezultati bili predmet osporavanja i polemika od strane stručne i šire javnosti.
Reference
Baker P, ’Should Article 6 ECHR (Civil) Apply to Tax Proceedings’ (2001) 29 (6–7) Intertax, 205
Ćorić V i Rabrenović A, ’How to Ensure Free and Fair Elections in the EU and Beyond: a Need for Rule of Law and Human Rights Principles to Stand Together’ u: EU and Comparative Law Issues and Challenges Series (ECLIC) 2024, 974.
Davinić M, ’Izborni sporovi pred Upravnim sudom u Republici Srbiji’ u: Slobodan Vukadinović (ur.), Pravo i javne delatnosti Liber amicorum Jovica Trkulja, Univerzitet u Beogradu Pravni fakultet, Institut za uporedno pravo, Dosije studio, Beograd, 2024, 161
Fasone C and Piccirilli G, ’Towards a Ius Commune on Elections in Europe? The Role of the Code of Good Practice in Electoral Matters in ”Harmonizing” Electoral Rights,’ (2013) 1 (2) Election Law Journal, 247
Garnet H A i James T S, Caal-Lam S, Electoral Integrity Global Report 2024, 21
Jovanović M i Matić P, ’Izbori odbornika skupština opština i gradova u Srbiji 1990–2020’, u: Milan Jovanović, Dušan Vučićević (eds.), Kako, koga i zašto smo birali – Izbori u Srbiji 1990–2020. godine, Službeni glasnik, Beograd (2020) 681
Katić A, ’Parties in Administrative Disputes’ (2022) 20 (1) Facta Universitatis Series Law and Politics, 41–42
Lončar J, Spasojević D, ’Izborni proces u Srbiji – između starog i novog kompetetivnog autoritarizma’ (2024) (26) Politički život: časopis za analizu politike 18
Matić P, ’Lokalni izbori u Srbiji’ (2012) 38 (4) Srpska politička misao 33
Nastić M, Pravni principi izbornog sistema (Pravni fakultet, Niš 2017)
Nastić M, ’Izborni sporovi – institucionalni mehanizmi za rešavanje’(2015) 12 Pravni život – časopis za pravnu teoriju i praksu, 577
Petak Z, Kasapović M i Lalić D, Lokalna politika u Hrvatskoj: tri studije (Fakultet političkih znanosti, 2004)
Rakić Vodinelić V i drugi, Izborna krađa: pravni aspekt (Medija centar, Beograd 1997)
Tomić Z, ’„Priroda stvari” i domet upravnog spora’ (2023) 67 (1) Strani pravni život, 1.–16.
Vučetić D i Milenković D, ’Zaštita izbornog prava u izbornom sporu’ u: Milan Jovanović, Dušan Vučićević, Kako, koga i zašto smo birali – Izbori u Srbiji 1990–2020. godine (Službeni glasnik, Beograd, 2020), 1029
Vučićević (eds.), Kako, koga i zašto smo birali – Izbori u Srbiji 1990–2020. godine (Službeni glasnik, Beograd, 2020) 1029
PROPISI I DOKUMENTI
Garnet HA and others, Electoral Integrity Global Report 2024.
Zakon o lokalnim izborima (Službeni glasnik, broj 14/2022 i broj 35/2024) (RS)
Zakon o dopunama Zakona o jedinstvenom biračkom spisku (Službeni glasnik, broj 44/2024) (RS)
Zakon o uređenju sudova (Službeni glasnik, broj 10/2023) (RS)
Zakon o opštem upravnom postupku (Službeni glasnik, br. 18/2016, 95/2018-autentično tumačenje i 2/2023-odluka Ustavnog suda) (RS)
Zakon o upravnim sporovima (Službeni glasnik, broj 10/2023) (RS)
European Commission for Democracy through law-Venice Commission CDL-AD (2024) 027. Revised Interpretative Declaration on the Stability of Electoral Law approved by the Council for Democratic Elections at its 80th meeting on 20 June 2024 and adopted by the Venice Commission at its 139th Plenary Session on 21–22 June 2024
European Commission for Efficiency of Justice-CEPEJ (2022), European judicial systems CEPEJ Evaluation Report 2022 Evaluation cycle (2020 data) Part 2 Country profiles (Council of Europe, Strasbourg 2022)
Organizacija za europsku sigurnosti i suradnju (OESS) Kancelarija za demokratske institucije i ljudska prava. Međunarodna misija za posmatranje izbora-Republika Srbija-lokalni izbori, 2. lipnja 2024. Preliminarni zaključci
Uputstvo za sprovođenje glasanja van glasačkog mesta (Službeni glasnik, br. 113/2021 i 125/2021) (RS)
PRESUDE I DRUGE ODLUKE
Ekoglasnost v. Bulgaria App no 39630/05 (ECtHR, 6 November 2012)
El-Masri v. Former Yugoslav Republic of Macedonia App. no 39630/09 (ECtHR, 13 December 2012
Miniscalco v. Italy App no 55093/13 (ECtHR, 19 June 2021)
Namat Aliyev v. Azerbaijan App no 18705/06 ECtHR, 8 April 2010)
Odluka o raspisivanju izbora za odbornike skupština gradova i skupština opština u Republici Srbiji, „Službeni glasnik R“, broj 36/2024
Presuda Višeg suda u Beogradu 4 Už br. 5/24 od 21. 5. 2024.(RS)
Presuda Višeg suda u Beogradu 5 Už br. 17/2024 od 11. 6. 2024.(RS)
Presuda Višeg suda u Beogradu 5 Už 29/24 od 14. 6. 2024. (RS)
Presuda Višeg suda u Beogradu 1 Už 31/24 od 14. 6. 2024. (RS)
Presuda Višeg suda u Beogradu 4 Už 32/24 od 14. 6. 2024. (RS)
Presuda Višeg suda u Beogradu 6 Už 33/24 od 14. 6. 2024. (RS)
Presuda Višeg suda u Nišu 15 Už 8/24 od 11. 6. 2024. (RS)
Presuda Višeg suda u Nišu 23 Už 25/24 od 14. 6. 2024. (RS)
Presuda Višeg suda u Nišu 23 Už 35/24 od 26. 6. 2024. (RS)
Presuda Višeg suda u Nišu 3 Už 32/24 od 26. 6. 2024. (RS)
Presuda Višeg suda u Nišu 12 Už 37/24 od 27. 6. 2024. (RS)
Presuda Višeg suda u Nišu 1 Už 30/24 (RS)
Presuda Višeg suda u Nišu 24 Už 36/24 od 26. 6. 2024 (RS)
Presuda Višeg suda u Nišu 12 Už 37/24 od 27. 6. 2024 (RS)
Presuda Višeg suda u Nišu 3Už 39/24
Repetto Vinsentini v. Italy App no 42081/10 (ECtHR, 9 March 2021)
Rješenje Višeg suda u Beogradu 4 Už br. 23/2024 od 13. 6. 2024 (RS)
Prigovor protiv Ukupnog izveštaja o rezultatima izbora za odbornike Skupštine grada Niša podnosioca „Biramo Niš – Đorđe Stanković“, Koalicija „Biramo Niš“, br. 103-1085/2024.
Rješenje Višeg suda u Beogradu, 3 Už br. 24/2024 od 13. 6. 2024 (RS)
Rješenje Višeg suda u Beogradu, 5 Už br. 25/2024 od 13. 6. 2024 (RS)
Rješenje Višeg suda u Beogradu, 1 Už br. 26/2024 od 13. 6. 2024 (RS)
Rješenje Višeg suda u Beogradu, 6 Už br. 27/2024 od 13. 6. 2024 (RS)
GIK Niš rešenje br. 013-970/4 (RS)
GIK Niš rešenje 013-966/2024 (RS)
MREŽNI IZVORI
‘Lokalni izbori: Neizvesno u Nišu i nekoliko beogradskih opština, ODIHR ukazao na nepravilnosti’ (Naslovi, 3 June 2024), <https://naslovi.net/2024-06-03/novi-magazin/lokalni-izbori-neizvesno-u-nisu-i-nekoliko-beogradskih-opstina-odihr-ukazao-na-nepravilnosti-uzivo/36784291> pristupljeno 12. ožujka 2025.
Centar za istraživanje, transparentnost i odgovornost (CRTA). Beogradski izbori 2024 – Završni izveštaj. <https://crta.rs/beogradski-izbori-2024-zavrsni-izvestaj/> pristupljeno 26. studenog 2024.
European Commission for Democracy through Law – Venice Commission. CDL-EL(2020)004-e, Revised Draft Report on Election Dispute Resolution, adopted on 29 May 2020, <https://www.coe.int/fr/web/venice-commission/-/CDL-EL(2020)004-e> pristupljeno 28. studenoga 2024.
European Commission for Democracy through Law-Venice Commission. CDL-AD (2002)023rev2-cor-geo. ‘Code of Good Practice in Electoral Matters: Guidelines and Explanatory Report’, Venice 18–19 October 2002. <https://www.venice.coe.int/images/SITE%20IMAGES/Publications/Code_conduite_PREMS%20026115%20GBR.pdf> pristupljeno 2. listopada 2024.
European Commission for Democracy through Law-Venice Commission. CDL-EL(2020)004. ‘Draft Report on Election Dispute Resolution.’, Strasbourg, 29 May 2020 Opinion No. 913/2018 <https://www.venice.coe.int/webforms/documents/default.aspx?pdffile=CDL-EL(2020)004-e> pristupljeno 2. listopada 2024.
European Commission for Democracy through Law-Venice Commission. CDL-AD (2002)023rev2-cor-geo. Code of Good Practice in Electoral Matters: Guidelines and Explanatory Report. Venice 18–19 October 2002. <https://www.venice.coe.int/images/SITE%20IMAGES/Publications/Code_conduite_PREMS%20026115%20GBR.pdf> pristupljeno 2. listopada 2024.
European Commission for Democracy through Law-Venice Commission. CDL-AD(2024)027. ‘Revised Interpretative Declaration on the Stability of Electoral Law’, Strasbourg, 24 June 2024, Opinion No. 1172/2024, <https://www.venice.coe.int/webforms/documents/default.aspx?pdffile=CDL-AD(2024)027-e> pristupljeno 2. listopada 2024.
Pravosudna akademija, Obuka sudija na temu „Zakon o lokalnim izborima”(2024), <https://www.pars.rs/sr/%D0%B2%D0%B5%D1%81%D1%82%D0%B8/%D0%BE%D0%B1%D1%83%D0%BA%D0%B0%D1%81%D1%83%D0%B4%D0%B8%D1%98%D0%B0-%D0%BD%D0%B0-%D1%82%D0%B5%D0%BC%D1%83-%E2%80%9C%D0%B7%D0%B0%D0%BA%D0%BE%D0%BD-%D0%BE-%D0%BB%D0%BE%D0%BA%D0%B0%D0%BB%D0%BD%D0%B8%D0%BC-%D0%B8%D0%B7%D0%B1%D0%BE%D1%80%D0%B8%D0%BC%D0%B0%E2%80%9D> pristupljeno 11. listopada 2024.
Informator o radu Višeg suda u Nišu, ažuriran 9. maja 2024. <https://www.ni.vi.sud.rs/sekcija/236/informator-o-radu.php> pristupljeno 11. listopada 2024.
Inter-Parliamentary Council, ‘Declaration on Criteria for Free and Fair Elections’, unanimously adopted 154th session, Paris, 26 March 1994, section 4, para. 9. <https://www.ipu.org/impact/democracy-and-strong-parliaments/ipu-standards/declaration-criteria-free-and-fair-elections> pristupljeno 12. listopada 2024.
Maričić S, ‘Lokalni izbori 2024. godine: Ko su najveći pobednici i gubitnici’ (BBC News na srpskom, 3 June 2024) <https://www.bbc.com/serbian/lat/srbija-69086907> pristupljeno 17. prosinca 2024.
Ministarstvo državne uprave i lokalne samouprave Srbije, Obrazloženje Predloga Zakona o lokalnim izborima. <https://view.officeapps.live.com/op/view.aspx?src=https%3A%2F%2Fmduls.gov.rs%2Fwp-content%2Fuploads%2FObrazlozenje-Nacrta-zakona-o-lokalnim-izborima.docx&wdOrigin=BROWSELINK> pristupljeno 26. studenoga 2024.
Organizacija za europsku sigurnosti i suradnju (OESS), ‘Republika Srbija Lokalni izbori 2. jun 2024. godine, Misija za posmatranje izbora ODIHR-a, Konačni izveštaj‘, Varšava, 30. kolovoza 2024., <https://www.osce.org/files/f/documents/7/5/576745.pdf> pristupljeno 28. studenoga 2024.
Orozco-Henriques J, Ayoub A and Ellis A, Electoral Justice: The International IDEA Handbook, (International IDEA Stockholm, 2010) <https://www.idea.int/publications/catalogue/electoral-justice-international-idea-handbook> pristupljeno 18. listopada 2024.
Petit D, Resolving Election Disputes in the OSCE Area: Towards a Standard Election Dispute Monitoring System, (OSCE; ODHIR, 2000) <https://www.osce.org/files/f/documents/b/b/17567.pdf> pristupljeno 12. listopada 2024.
Pravosudna akademija, Program za 2023. godinu, Seminar za sudije višeg suda, Izborno pravo, 4. novembar 2023. godine <https://seminari.eakademija.com/seminar.php?id=5778>, pristupljeno 22. studenoga 2024.
Republička izbora komisija. Priručnik za rad biračkih odbora 2023, <https://www.rik.parlament.gov.rs/vest/sr/355120/prirucnik-za-rad-birackih-odbora.php> pristupljeno 12. listopada 2024.
Republička izborna komisija (Registar prigovora), Dostupno <https://www.rik.parlament.gov.rs/prigovori/340927> pristupljeno 20.listopada 2024.
Republički zavod za statistiku, ’Lokalni izbori u Srbiji 2024’ 153. <https://publikacije.stat.gov.rs/G2024/Pdf/G20246012.pdf> pristupljeno: 12. ožujka 2025.
UN Secretary General ‘Draft Principles on Freedom and Non-Discrimination in the Matter of Political Rights’ E/CN.4/845 (VIIId and XIX), E/CN.4/845 17 January 1963, <https://digitallibrary.un.org/record/643700?ln=en&v=pdf> pristupljeno 12. listopada 2024.
Viši sud u Beogradu Godišnji raspored poslova u Višem sudu u Beogradu za 2024. godinu, 23. 10. 2023. godine, Su I-2-208/23, <https://www.bg.vi.sud.rs/files/Su%20I-2%20208-23%20%20GRP%202024.pdf> pristupljeno 25. listopada 2024.
Viši sud u Beogradu. Izmene i dopune godišnjeg rasporeda poslova u Višem sudu u Beogradu za 2024. godinu, 15. april 2024. Su I-2 75/2024,<https://www.bg.vi.sud.rs/files/Su%20I-2%2075-24%20IZMENA%20GRP-%2015-4-2024.pdf> pristupljeno 25. studenoga 2024.
Viši sud u Kragujevcu, Godišnji raspored poslova Višeg suda u Kragujevcu <https://kg.vi.sud.rs/documents.php?id=472> pristupljeno 28. listopada 2024.
Viši sud u Nišu <https://www.ni.vi.sud.rs/> pristupljeno 11. listopada 2024.
Preuzimanja
Objavljeno
Broj časopisa
Rubrika
Licenca
Autorska prava (c) 2025 Maja Nastić, Ana Knežević Bojović, Vesna Ćorić
This work is licensed under a KreativniCommons Attribution-NonCommercial Međunarodne licence.
Autori zadržavaju autorska prava za članke objavljene u časopisu, no daju časopisu pravo prvog objavljivanja. Radove prihvaćene za objavljivanje ili već objavljene u Pravnom vjesniku Pravnog fakulteta u Osijeku autor smije objaviti u drugim publikacijama, uz napomenu da je rad već objavljen u Pravnom vjesniku.
